Direr-ov bakrorez (1513): Čudesno izlečenje bolesnika sa moždanim udarom (Sv. Petar i Sv. Jovan)

Menander-ovabista: Hemiatrofija desnog inervacionog područja nervusa facialisa, verovatno zbog ishemičkog infarkta leve moždane hemisfere.

Alexis Carrel (1873 – 1944) hirurg koji je prvi kreirao i proučavao vaskularne anestomoze, biolog, eugeničar i dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju i medicinu 1912.

Michael DeBakey (1908 – 2008) planetarno slavni hirurg libanskog porekla. Inovator koji je osmislio i prvi uradio većinu danas klasičnih

kardiovaskularnih operacija. Naučnik i edukator. Direktor Methodist Heart & Vascular Center Houston, Texas.

Karotidna arterija ishranjuje mozak. Reč “karotida” izvedena je iz grčkog “karos” (tonjenje u duboki san ). Latinski arteria-e soporales ili “arterije sna”. Pritiskanje karotidne arterije izaziva privremeni gubitak svesti. Ovaj manevar se koristi u cirkuskim predstavama i dečjim igrama, za simuliranje “hipnoze”.

Galen (131 – 201 posle Hrista) je animalnim disekcijama otkrio da arterije sadrže krv. Dedukcijom je zaključio da krv ishranjuje mozak i opisao Rete mirabile (čudesna mreža) – arterijski pleksusi na bazi mozga, gde nastaje “animal spirit” – životvorni duh (duša).

Virchow (1856): postoji veza između karotidne tromboze i ishemije mozga sa posledičnim slepilom.

Chiari (1905): trombotični depoziti na bazi karotidnog plaka izazivaju embolizaciju moždanih arterija i moždani udar.

Carrel (1905) antologijski rad o tehnici arterijskih anastomoza u eksperimentima na životinjama (kamen temeljac vaskularne i transplantacione hirurgije), Nobelova nagrada.

Takayasu (1908): arteritis brahiocefaličnih arterija (odsutne pulsacije na arterijama vrata) je razlog ishemičnih lezija na retini.

Hunt (1913): prvi publikovao dokaz da tromboza karotidne arterije dovodi do ishemičkog infarkta mozga i kontralateralne hemiplegije.

Naslovna strana rada koji je publikovao Ramsay Hunt, dokazujući da su stenostične lezije karotidnih arterija odgovorne za ishemičke infarkcije mozga. Hunt JR.: Proceedings of the American Neurological Associatin Meeting, 1913; 704.

Egas Moniz (1927), u Portugalu razvija tehniku karotidne arteriografije (Nobelova nagrada za prefrontalnu leukotomiju).

Miller Fisher (1951) dokazuje korelaciju između patološkog nalaza na karotidnim arterijama i moždane ishemije i razlikuje hemodinamske i emboligene konsekvence karotidnog arteriosklerotičnog plaka.

Argentinski hirurški trio: Carrea, Molins i Murphy (1951) izveo, verovatno, prvi operativni zahvat na karotidnoj arteriji. Očuvani deo unutrašnje karotidne arterije iznad stenoze anastomoziran sa spoljašnjom karotidnom arterijom.

Eastcott (1954) St.Mary‘s Hospital, London. Resekcija stenoziranog dela unutrašnje karotidne arterije i anastomoza sa zajedničkom karotidnom arterijom termino-terminalno. Protekcija mozga izvedena je opštom hipotermijom. Pacijent je oslobođen tegoba i živeo je normalno narednih 20 godina (Lancet).

Atmosfera u hiruškoj sali – Eastcott (1954) St.Mary‘s Hospital, London. Prva resekcija stenoziranog dela unutrašnje karotidne arterije.

Protekcija mozga opštom hipotermijom.

Mistakes in vascular surgery are inexcusable, difficult to correct, and are being suffered from for a long time!

DeBakey (1953) je učinio prvu karotidnu endarterektomiju, onako kako se ona i danas radi, ali je ona publikovana tek 1959. godine. Karotid- na endarterektomija je potisla druge hirurške metode, pružajući dobre rane i udaljene rezultate i postala najčešći operativni zahvat u vaskularnoj hirurgiji u svim razvijenim zamljama Sveta.

Javid i Thompson uvode intraluminalni protektivni shunt, na osnovu sugestije Stanley Crawford-a (1961).

DeBakey i saradnici 1958. uvode u rutinsku praksu by pass rekonstrukcije (transcervikalne i transtorakalne) za rekonstrukciju supraaortalnih grana.

Nepoverenje i predrasude zbog rizika operacija na karotidnim arterijama usporavale su razvoj ove oblasti sve dok indikacione dileme nisu rešene u tri velike prospektivne multicentrične randomizirane studije: North American Symptomatic Carotid Endarterectomy Trial (NASCET), European Carotid Surgery Trial (ESCT) i Veterans Administration (VA) Symptomatic Trial. Povoljan učinak karotidne endarterektomije kod pacijenata sa simptomima ishemije i znacima karotidne stenoze (veće od 70%) je jasno dokazan.

U međuvremenu se razvija endovaskularna hirurgija (dilatacija, stent) i nove terapijske alternative.